'Het Armaggedon van Amerika' door: Gerda Baeyens / 5 februari 2004
Vietnam… In het pre-Iraktijdperk de enige oorlog die zorgde voor controversen binnen Amerika. Tegenstanders noemen hem een "vuile" en bovenal nodeloze oorlog - persoonlijk betwijfel ik of er ooit nuttige oorlogen zijn. Ik heb nooit geweten hoe die brandhaard ontstaan is. Het zien van "The quiet American", de verfilming van het boek van Graham Greene, bracht daar verandering in.
Het was intrigerend en ook wel wat beangstigend te zien hoe een land geruisloos kan infiltreren binnen een vreemde mogendheid; hoe het geraffineerd maar vooral onzichtbaar aan touwtjes trekt die machinaties in gang zetten en leiden naar het beoogde doel. Dit politiek gegeven werd echter in mijn ogen onnodig gehypothekeerd door het verhaal van de amoureuze situatie tussen de drie hoofdpersonages. Gevolg is dat geen van beide verhaallijnen ècht uitgediept wordt. Alden Pyle, de stille Amerikaan, kan me niet ontroeren met zijn hoofse, ogenschijnlijk onbaatzuchtige liefde voor Phong, de Vietnamese minnares van zijn Engelse vriend Fowler. En evenmin kon hij me overtuigen als machiavellist en intrigant.
Hoe anders was dat het geval met de hoofdpersonages in "Apocalyps now". Net als "the Quiet American" is "Apocalyps now" gebaseerd op een roman met name ‘Heart of Darkness’ van Joseph Conrad. De verfilming ervan door Francis Ford Coppola resulteerde in een tijdloos meesterwerk.
De krankzinnige Kolonel Kurtz, huiveringwekkend vertolkt door Marlon Brando, is de verpersoonlijking van de mentale verwoesting die oorlog kan aanrichten. Diep in de Vietnamese jungle balanceert hij op de smalle grens tussen waanzin en overleven en regeert hij over zijn adepten bij wie complete amoraliteit niet ver te zoeken is. "I love the smell of napalm in the morning", bekent iemand. Deze uitspraak treft je als een uppercut en doet je naar adem snakken. Deze uitspraak typeert ook hoezeer oorlog een mens zijn menselijkheid kan ontnemen.
Het werkelijke hoofdpersonage Kapitein Willard, al even magistraal neergezet door Martin Sheen, heeft de opdracht gekregen Kurtz te zoeken en hem uit te schakelen. De hitte van de jungle, de dreiging van de rivier en van de onzichtbare maar aanwezige vijand, drijft Willard echter zelf naar een psychologische afdaling in de hel.
Apocalyps now" is een donker, bizar maar briljant en ongeëvenaard Vietnamportret. Kolonel Kurtz is een personage waar je rillingen van krijgt en je niet meer loslaat.
De figuur van Alden Pyle daarentegen is vluchtig en voorbijgaand. Een gemiste kans voor Phillip Noyce om Pyle de filmgeschiedenis te laten ingaan als de grote orchestrator van de Amerikaanse inmenging in Vietnam… Jammer….